การเขียนโปรแกรมจะต้องเข้าใจหลักเกณฑ์ของภาษาโปรแกรมและระบบการทำงานของคอมพิวเตอร์ ว่ามีโครงสร้างและวิธีการใช้คำสั่งอย่างไร หลักเกณฑ์การเขียนโปรแกรมประกอบด้วย 5 ขั้นตอน คือ การวิเคราะห์ปัญหา การวางแผน การเขียนโปรแกรม ทดสอบโปรแกรม จัดทำคู่มือและบำรุงรักษาโปรแกรม โดยมีรายละเอียดดังนี้
-
วิเคราะห์ปัญหา ( problem analysis)
เป็นขั้นตอนที่สำคัญที่สุด ผู้เขียนโปรแกรมต้องกำหนดวัตถุประสงค์ของงาน วิเคราะห์รายละเอียดของข้อมูลที่นำเข้า รายละเอียดของผลลัพธ์ และวิธีการที่ได้มาซึ่งผลลัพธ์หรือการประมวลผล สิ่งเหล่านี้ผู้ที่ทำหน้าที่เขียนโปรแกรมจะต้องทำความเข้าใจให้ถูกต้อง เพราะถ้าผู้เขียนโปรแกรมวิเคราะห์ปัญหาไม่ถูกต้อง ผลลัพธ์ที่ได้อาจไม่ตรงกับความต้องการ
-
การวางแผนและการออกแบบ (Planning and Design)
การวางแผน คือ การนำปัญหาที่วิเคราะห์ได้ในขั้นตอนที่ 1 มาวางแผนอย่างเป็นขั้นตอนว่าต้องเขียนโปรแกรมเพื่อแก้ปัญหาอย่าง การวางแผนอย่างเป็นขั้นตอนนี้เรียกว่าอัลกอริทึม (Algorithm) ซึ่งมีคุณสมบัติดังนี้
2.1 เป็นกระบวนการที่สร้างขึ้นจากกฎเกณฑ์เพื่อใช้แก้ปัญหาต่าง ๆ เพื่อให้ได้มาซึ่งผลลัพธ์
2.2 กฎเกณฑ์ที่สร้างอัลกอริทึมต้องไม่คลุมเครือ อ่านแล้วไม่สับสน อ่านแล้วสามารถเข้าใจตรงกัน
2.3 การประมวลผลต้องเป็นลำดับขั้นตอนที่แน่นอน
2.4 กระบวนการต้องให้ผลลัพธ์ตามที่กำหนดในปัญหา
2.5 อัลกอริทึมต้องมีจุดสิ้นสุดเป็นคุณสมบัติที่สำคัญ เพราะการประมวลผลของคอมพิวเตอร์จะต้องมีจุดสิ้นสุด
3. การเขียนโปรแกรม ( Coding) เป็นการนำอัลกอริทึมจากขั้นตอนที่ 2 เขียนโปรแกรมให้ถูกต้องตามหลักไวยากรณ์ (Syntax) ของภาษาที่ ผู้เขียนโปรแกรมเลือกมาใช้ในการแก้ปัญหา
4. ทดสอบโปรแกรม ( testing) เป็นการนำโปรแกรมที่ได้จากขั้นตอนที่ 3 มาทำการคอมไพล์ เพื่อทดสอบว่า มีข้อผิดพลาดที่จุดใดบ้าง ข้อมูลที่นำเข้าและผลลัพธ์ที่ได้ออกมาถูกต้องตรงกับวัตถุประสงค์หรือไม่โดยทดสอบป้อนข้อมูลที่เป็นไปได้หลาย ๆ ครั้ง ถ้าหากผลลัพธ์ที่ได้มีถูกบ้างผิดบ้าง ทุกครั้งผู้เขียนโปรแกรมจะต้องกลับไปตรวจสอบและแก้ไขโปรแกรมใหม่อีกครั้ง
5. จัดทำคู่มือและบำรุงรักษาโปรแกรม ( Documentation and Maintenance)
คู่มือสำหรับโปรแกรมจะต้องจัดทำ 2 รูปแบบคือ
5.1 เอกสารประกอบโปรแกรมสำหรับผู้ใช้ ( User Manual) ทำให้ผู้ใช้สามารถใช้งานโปรแกรมได้อย่างถูกต้อง
5.2 เอกสารประกอบสำหรับผู้เขียนโปรแกรม (Program specification) สำหรับผู้ศึกษาโปรแกรมหรือผู้ที่ต้องการพัฒนาโปรแกรมต่อในอนาคต
